Συμμετοχή στη δημόσια διαβούλευση για τις ΑΠΕ

Συμμετοχή στη δημόσια διαβούλευση για το νέο Σχέδιο Νόμου για την «Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής»

Κυρία Υπουργέ


Συγχαρητήρια κατ’ αρχήν για την δημοσιοποίηση του νομοσχεδίου και την ευκαιρία που δίνεται στους ενδιαφερόμενους πολίτες να εκφράσουν την άποψή τους, σε αυτή τη δημόσια διαβούλευση. Εύχομαι και ελπίζω, οι παρατηρήσεις και οι προτάσεις που θα γίνουν να ληφθούν υπόψη στη σύνταξη του τελικού νομοσχεδίου.

Είμαστε αναμφίβολα όλοι υπέρ την μεγαλύτερης ένταξης των ΑΠΕ στην παραγωγή ενέργειας, αντικαθιστώντας τις πιο ρυπογόνες πηγές, αλλά η ένταξη των ΑΠΕ θα πρέπει να γίνει με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην υπονομευθεί το περιβάλλον, το οποίο σε τελευταία ανάλυση είναι ο απώτερος στόχος.

Θα ήθελα να εστιάσω σε τρία σημεία όπου το προτεινόμενο νομοσχέδιο, στην προσπάθεια επιτάχυνσης των ΑΠΕ, κινδυνεύει να υποβαθμίσει το περιβάλλον περισσότερο απ’ όσο θα το βοηθήσει:

A. Προώθηση των ΑΠΕ ανεξάρτητα με τις τοπικές προτεραιότητες και
     Διείσδυση των ΑΠΕ σε περιβαλλοντικά προστατευόμενες περιοχές.

Στο παρών νομοσχέδιο «επιτάχυνσης της ανάπτυξης των ΑΠΕ», εκτός των αλλαγών που γίνονται στο Ν.3468/2006 για τις ΑΠΕ, γίνονται και βασικές αλλαγές σε προηγούμενα και ευρύτερου αντικειμένου νομοσχέδια, όπως του Ν. 1650 του 1986 «Για την προστασία του περιβάλλοντος»

Συγκεκριμένα, με το άρθρο 8 του νέου νομοσχεδίου, τροποποιούνται μεταξύ άλλων, το άρθρο 8 του Νόμου 1650/86, «προωθώντας τις ΑΠΕ, κατά προτεραιότητα σε σχέση με τις τοπικές επιπτώσεις, ως μέσο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής , την προστασία της ατμόσφαιρας, τον βιώσιμο ενεργειακό εφοδιασμό της χώρας, την επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης και τη βιώσιμη αξιοποίηση των πηγών του εθνικού πλούτου.»

Με το ίδιο άρθρο του νέου νομοσχεδίου, τροποποιείται και το άρθρο 19 του Νόμου 1650/86, επιτρέποντας την κατασκευή έργων ΑΠΕ στις προστατευόμενες κατά το Νόμο περιοχές, εκτός από τις περιοχές Απολύτου Προστασίας της Φύσης, τα κηρυγμένα Διατηρητέα Μνημεία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, τις οριοθετημένες Αρχαιολογικές Ζώνες Προστασίας Α και τους Υγρότοπους Διεθνούς Σημασίας (Ραμσάρ). Επιτρέπεται δηλαδή πλέον η κατασκευή έργων ΑΠΕ σε Περιοχές Προστασίας της Φύσης – Εθνικά Πάρκα, σε περιοχές Προστατευόμενων Φυσικών Σχηματισμών, Προστατευόμενα Τοπία, περιοχές οικοανάπτυξης, Δίκτυο NATURA.

Τα παραπάνω θ’ ακουγόντουσαν λογικά και θεμιτά, αν συνέβαιναν δύο πράγματα:

Πρώτον, αν τα έργα ΑΠΕ είχαν μελετηθεί χωροταξικά, τόσο σε κεντρικό επίπεδο όσο και σε τοπικό, ώστε να επιλέγονταν για κατασκευή οι περιοχές που έχουν το κατάλληλο δυναμικό, αλλά χωρίς να θίγονται προστατευόμενες φυσικές περιοχές, και περιοχές τουριστικής αξιοποίησης και διατηρώντας μια ισορροπημένη κατανομή των έργων ΑΠΕ στην επικράτεια. Συμφωνούμε πως οι ενεργειακές μονάδες πρέπει να μοιραστούν στην επικράτεια, αποφεύγοντας συγκεντρώσεις τύπου Πτολεμαϊδας και Μεγαλόπολης, αλλά με την νέα χωροθέτηση επιβαρύνονται υπέρμετρα οι ορεινές περιοχές. Πως θα δεχθούν κάποιοι Νομοί που έχουν προσανατολίσει την ανάπτυξή τους στον τουρισμό, να δεχθούν την εγκατάσταση μεγάλου ποσοστού σταθμών ΑΠΕ στο έδαφός τους και μάλιστα σε περιοχές που οι ίδιοι θεωρούν τουριστικές; Ιδιαίτερα όταν αυτοί οι Νομοί έχουν ποσοστιαία ελάχιστη κατανάλωση ενέργειας.

Δεύτερον, αν τα έργα ΑΠΕ εγκαθίστανταν ως δια μαγείας στις προστατευόμενες περιοχές, χωρίς κατά την φάση κατασκευής τους να διαταραχθεί το οικοσύστημα ή κατά τη φάση λειτουργίας τους δεν εμποδιζόταν η σωστή λειτουργία του.

Όλοι γνωρίζουμε πως για την κατασκευή ενός υδροηλεκτρικού έργου ή ενός αιολικού πάρκου, απαιτείται η χάραξη οδών σε παρθένα συνήθως βουνά. Οδών που φτιάχτηκαν για τη κατασκευή, λειτουργία και συντήρηση του Έργου κι επομένως δεν θα αποκατασταθούν. Οδών που τραυματίζουν το παρθένο οικοσύστημα, αποκόπτοντας την ομοιογένειά του και δίνουν πρόσβαση σε εξωγενείς παράγοντες που συντελούν στην αλλοίωση και φθορά του. Οδών που εφόσον φτιάχτηκαν θα χρησιμοποιούνται και από άλλους – όχι τόσο «πράσινων ηθών» χρήστες, που αποτελούν εν δυνάμει απειλή για την επιβίωση της άγριας ζωής.

Η κατασκευή έργων ΑΠΕ, ακόμα και αν αυτά εξ ορισμού θεωρούνται μικρά, έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρούνται αμελητέας όχλησης για τις προστατευόμενες περιοχές, που μάλιστα σε ποσοστό επί της έκτασης της χώρας είναι ελάχιστες, αναλογικά με τις προστατευόμενες εκτάσεις σε άλλες χώρες.

B. Μέγεθος μικρών υδροηλεκτρικών και Οικολογική ροή.

Ειδικότερα στο θέμα των Υδροηλεκτρικών έργων, δυο αμφισβητούμενα σημεία του προηγούμενου νόμου για τις ΑΠΕ, υιοθετήθηκαν και απ’ το νέο νομοσχέδιο.

Πρώτον, η άνοδος σε 15 MW του ορίου των 10 MW για να θεωρηθεί ένα υδροηλεκτρικό έργο ως «Μικρό» με την οποία άνοδο μεγάλωσε κατευθείαν η κλίμακα των κατασκευαζόμενων έργων, τόσο σε μέγεθος φράγματος, όσο και σε μήκη αγωγών μεταφοράς νερού κι επομένως έκτασης της επέμβασης στο φυσικό περιβάλλον.

Δεύτερον, η θεώρηση ως οικολογικής ροής ως το 30% της καλοκαιρινής ροής. Η οικολογική ροή, η ροή δηλαδή που αφήνεται να ρέει στην κοίτη του ποταμού, όταν η κυρίως ροή εκτρέπεται μέσω σωλήνων προς το σταθμό παραγωγής ενέργειας, πρέπει να είναι ικανή σε ποσότητα και ποιότητα, ώστε να μην επηρεαστεί η βιωσιμότητα του οικοσυστήματος στο τμήμα ποταμού που εκτρέπεται η κυρίως ροή.

Τόσο το μέγεθος των 15MW όσο και το 30% που έχει προβλεφτεί, προκύπτει από ανάλογες πρακτικές σε άλλες χώρες με διαφορετικές όμως συνθήκες, ιδιαίτερα σε εποχιακές παροχές νερού, πλάτη και βάθη ποταμών. Στην Ελλάδα, όπου τα ποτάμια είναι κυρίως μικρού όγκου με μέσο βάθος κάτω του ενός μέτρου και έχουν μεγάλες διαφορές παροχής νερού το καλοκαίρι από ότι την άνοιξη και το χειμώνα, το προβλεπόμενο ποσοστό του 30% της καλοκαιρινής ροής είναι πολύ μικρό για τη σωστή λειτουργία του ποτάμιου οικοσυστήματος. Ένα ευρωπαϊκό ποτάμι βάθους 2 μέτρων που τρέχει σχεδόν όλο το χρόνο, πιθανότατα να μπορεί να επιβιώσει με μια οικολογική ροή 70 πόντων, αλλά στα συνήθη ελληνικά ποτάμια του μισού μέτρου βάθος, στα οποία προτείνεται η κατασκευή μικρών υδροηλεκτρικών και τα οποία συνήθως το καλοκαίρι υποχωρούν κατά πολύ σε στάθμη, δεν θα ναι καθόλου εύκολο να επιβιώσουν.

Ο κύκλος ζωής στα οικοσυστήματα των ελληνικών ποταμών έχει οργανωθεί βάση των εναλλαγών χαμηλής και υψηλής στάθμης ποταμού, τόσο για την τροφοδοσία της κοίτης και των όχθεων με θρεπτικά συστατικά από τις ανάντι περιοχές, όσο και για την κίνηση και αναπαραγωγή των ψαριών στο ποτάμι. Αν κάποιο κομμάτι του ποταμού παραμείνει επί μακρόν με το 30% της χαμηλότερης προβλεπόμενης από τη φύση ροής, δηλαδή της καλοκαιρινής, είναι σίγουρο πως το τμήμα αυτό του ποταμού θα υποστεί ανεπανόρθωτες ζημιές, ενώ οι επιπτώσεις θα περάσουν σε όλη την ζωϊκή αλυσίδα.

Γ. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις έργων ΑΠΕ

Ένα ακόμη θέμα το οποίο θα περιμέναμε να αντιμετωπισθεί με το παρών νομοσχέδιο, είναι και το θέμα της εφαρμογής των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Υπάρχει βέβαια η αναφορά στη δημιουργία ενός «Πράσινου Ταμείου» το οποίο θα χρηματοδοτείται με τμήμα του ειδικού τέλους ΑΠΕ που παρακρατείται από την πώληση ρεύματος και το οποίο θα ασχολείται με τις περιβαλλοντικές μελέτες, πράγμα κατ’ αρχήν θετικό. Αυτό που δεν ξεκαθαρίζεται όμως, είναι το ποιος θα ελέγχει τις περιβαλλοντικές μελέτες που υποβάλλονται απ’ τους ενδιαφερόμενους κατασκευαστές – παραγωγούς και το σημαντικότερο ποιος θα ελέγχει κατά πόσο θα ακολουθούνται οι περιβαλλοντικές μελέτες κατά την κατασκευή ή τη λειτουργία των έργων.

Είναι γνωστές οι παρεκκλίσεις από τις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, που έχουν συμβεί κατά την κατασκευή ανάλογων έργων, με τα μπάζα απ’ τις εκσκαφές να σπρώχνονται μαζί με τα δέντρα στην κοίτη των ποταμών, αντί να μεταφερθούν στους προβλεπόμενους χώρους απόθεσης. Δεν είναι επίσης σπάνιο, κατά την λειτουργία των έργων, να μην καθαρίζονται οι μπαζωμένες ιχθυόσκαλες ή να μην αφήνεται ελεύθερη η (έστω και από μη ελεγμένα υδρολογικά δεδομένα) απαιτούμενη οικολογική ροή.

Πρέπει επιτέλους να δημιουργηθεί μια δημόσια υπηρεσία, η οποία θα επιβλέπει την κατασκευή και λειτουργία των έργων και η οποία θα έχει τη δικαιοδοσία παρεμβάσεων, μέχρι και διακοπής των εργασιών ή της λειτουργίας, εφόσον δεν τηρούνται οι περιβαλλοντικοί όροι.

Είναι δεδομένη και αναγκαία η λήψη κάποιων μέτρων ώστε οι διαδικασίες αδειοδότησης των έργων ΑΠΕ να μην καθυστερούν και το νομοσχέδιο κάνει θετικά βήματα προς αυτή τη κατεύθυνση. Θα πρέπει όμως να δοθεί προσοχή, ώστε να μην περάσουμε στην αντιπέρα όχθη, αναιρώντας προηγούμενες διατάξεις προστασίας του περιβάλλοντος και μηδενίζοντας τον κεντρικό σχεδιασμό του τι είδους έργα θα γίνουν, πόσα σε κάθε περιοχή και σε ποια σημεία, αφήνοντας όλες τις προτάσεις στους επενδυτές.

Τα σχόλια δημοσιεύθηκαν επίσημα στο opengov minenv gr