Όλοι καταλαβαίνουμε πως για να δώσουμε λύση στο ενεργειακό μας πρόβλημα αλλά και ταυτόχρονα να περιορίσουμε τη καύση υδρογονανθράκων, η οποία επιβαρύνει το φυσικό περιβάλλον και διαταράσσει την κλιματική ισορροπία, πρέπει να κάνουμε αρκετές αλλαγές. Μεγαλύτερη χρήση των ΑΠΕ στην παραγωγή ενέργειας, αλλά παράλληλα και εξοικονόμηση ενέργειας στην καθημερινή μας ζωή.
Ας αναφερθούμε πρώτα στις ΑΠΕ
Η χρήση τους για την παραγωγή ενέργειας είναι θετική, εφόσον η εγκατάστασή τους έχει μελετηθεί ορθολογικά. Δεν έχει νόημα να κατασκευάζουμε έργα ΑΠΕ για να μειώσουμε τις επιπτώσεις των άλλων μορφών ενέργειας στο περιβάλλον, αν κατά την ίδια την κατασκευή και λειτουργία αυτών των έργων ΑΠΕ, καταστρέφουμε το περιβάλλον.
Η επιλογή του είδους ΑΠΕ (φωτοβολταϊκά, αιολικά, υδροηλεκτρικά), πρέπει να μελετάται σε κεντρικό επίπεδο, λαμβάνοντας όμως υπόψη την ισορροπία των περιοχών στις οποίες γίνονται οι εγκαταστάσεις. Δε μπορούμε δηλαδή να γεμίσουμε τα ποτάμια με υδροηλεκτρικά και τις βουνοκορφές με ανεμογεννήτριες, χωρίς να μελετήσουμε το μέγιστο φορτίο που μπορεί να δεχθεί αθροιστικά μια περιοχή χωρίς να διαταραχθεί οικολογικά, ιδιαίτερα όταν εξετάζουμε περιοχές που η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει περιορισθεί στο ελάχιστο και η φύση που έχει παραμείνει υγιής, αποτελεί κεφάλαιο προς προστασία και όχι ρευστοποίηση.
Όταν η πολιτεία δεν μελετά και δεν σχεδιάζει η ίδια, πόσα έργα ΑΠΕ μπορούν να κατασκευαστούν και που, αλλά απλά εξετάζει μεμονωμένες προτάσεις ιδιωτών κατασκευαστών – παραγωγών ενέργειας, που διέπονται μόνο από το στοιχείο της παραγωγικής δυνατότητας μιας περιοχής, τότε ας μην περιμένουμε αυτές οι επιλογές να έχουν μελετήσει τη συνολική επίπτωση των έργων στο φυσικό περιβάλλον. Η πολιτεία πρέπει η ίδια να σκύψει πάνω στο χάρτη και να μελετήσει το που θα κατασκευασθούν αιολικά, που υδροηλεκτρικά και που φωτοβολταϊκά.
Στη μελέτη της αυτή όμως, θα πρέπει να εξετάσει και κάποιους άλλους παράγοντες, εκτός από αυτούς του καθαρά ενεργειακού δυναμικού και να σταθμίσει τις επιλογές της. Τέτοιοι παράγοντες είναι η εξασφάλιση ζωνών απολύτου φυσικής προστασίας (εθνικά πάρκα), η ουσιαστική προστασία των περιοχών Νatura (κι εδώ θα διαφωνήσω πως τα έργα ΑΠΕ επειδή θεωρούνται φιλικά στο περιβάλλον, μπορούν να εγκαθίστανται στις περιοχές Νatura, μια και υπό συνθήκες μπορούν να καταστρέψουν το περιβάλλον), η αποφυγή εκτεταμένων οδών πρόσβασης προς τα έργα ΑΠΕ μέσα από δάση και παρθένες περιοχές, οι σωστές περιβαλλοντικές μελέτες και η εφαρμογή τους στην πράξη.
Ας αναφερθούμε και λίγο πιο αναλυτικά στα υδροηλεκτρικά έργα (ΥΗΕ)
Τα ΥΗΕ δεν είναι εξ ορισμού φιλικά στο περιβάλλον. Ενώ τα μεγάλα ΥΗΕ έχουν από καιρό πάψει να θεωρούνται οικολογικά και να προσμετρούνται στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, λόγω ενός μεγάλου αριθμού δυσμενών επιπτώσεων που έχουν στο περιβάλλον, έφτασε η σειρά και των μικρών ΥΗΕ, να ελεγχθούν, κατά πόσο είναι φιλικά στο περιβάλλον ή σε συγκεκριμένες περιπτώσεις έχουν περισσότερες αρνητικές επιπτώσεις παρά θετικές.
Πρώτα απ’ όλα, η κλίμακα μεγέθους ενός ΥΗΕ για να θεωρηθεί μικρό αμφισβητείται. Ενώ σε κάποιες χώρες το όριο αφορά το μέγεθος του φράγματος ή το μέγεθος του ταμιευτήρα, στην Ελλάδα επιλέχθηκε το όριο να είναι η ισχύς των 10ΜW (επεκτεινόμενη στα 15MW).
Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία και το Εθνικό Χωροταξικό για τις ΑΠΕ, τα μικρά ΥΗΕ θεωρούνται έργα φιλικά στο περιβάλλον και μπορούν να κατασκευάζονται ακόμα και σε προστατευόμενες περιοχές. Για να θεωρηθεί όμως ένα μικρό ΥΗΕ φιλικό στο περιβάλλον, δεν θα ‘πρεπε η συμβολή του σε «πράσινη» ενέργεια να είναι ουσιαστική και να δικαιολογεί την όποια καταστροφή προκαλεί στο φυσικό περιβάλλον;
Θεωρούμε πως ένα έργο των 5ΜW (ένα μέσου μεγέθους μικρό ΥΗΕ σαν αυτό που σχεδιάζεται στο ποταμό Καρπενησιώτη) που προσδίδει μόλις το 0.01% της συνολικά παραγόμενης ενέργειας, δικαιολογεί να στερέψει ένα απ’ τα ομορφότερα ποτάμια της Ευρυτανίας, με τις γνωστές επιπτώσεις στο οικοσύστημά του;
Το υδροηλεκτρικό στον Καρπενησιώτη
«Ο Υδροηλεκτρικός Σταθμός Καρπενησιώτη σχεδιάζεται να κατασκευαστεί στο νομό Ευρυτανίας, θα έχει ισχύ 5,4 MW και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας θα είναι της τάξης των 22 GWh ετησίως, αξίας 1,5 εκ. Ευρώ περίπου. Ο εκτιμώμενος προϋπολογισμός του έργου είναι 9 εκ. ευρώ»
Ψυχρά ενεργειακά – οικονομικά δεδομένα, από τη δημοσίευση της ίδιας της εταιρείας ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΕ, που έχει ζητήσει να κατασκευάσει το εν λόγω έργο.
Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ), έδωσε θετική γνωμοδότηση και το έργο έλαβε άδεια από το Υπουργείο Ανάπτυξης. Σε εξέλιξη βρίσκεται η διαδικασία περιβαλλοντικής αξιολόγησης του Έργου, από την Ειδική Υπηρεσία Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ.
Το φράγμα του Έργου προβλέπεται να κατασκευασθεί επί του ποταμού Καρπενησιώτη, κοντά στα πατήματα της Παναγίας, μετά τη διασταύρωση για το χωριό Καρύτσα. Το νερό του Καρπενησιώτη, θα διοχετετευθεί μέσω σήραγγας που θα κατασκευασθεί, στον ποταμό Τρικεριώτη, 650 περίπου μέτρα μετά τη θέση Διπόταμα, όπου θα κατασκευασθεί ο Σταθμός Παραγωγής Ενέργειας.
Οι άμεσες επεμβάσεις από την κατασκευή του έργου στο φυσικό χώρο του ποταμού θα είναι οι εξής:
1. Φράγματα και Τεχνικό Υδροληψίας. Θα κατασκευασθεί σε όλο το πλάτος του ποταμού, στη θέση υδροληψίας, για τη συγκέντρωση του νερού. Για την κατασκευή του φράγματος απαιτείται η προσωρινή εκτροπή του ποταμού σε άλλη θέση, δηλαδή εκτεταμένες χωματουργικές εργασίες μετατόπισης της κοίτης, συνήθως με εκβάθυνση του ποταμού σε παράπλευρο σημείο.
2. Σήραγγα. Η σήραγγα θα κατασκευασθεί για να μεταφέρει το νερό μέσα από το βουνό, από τον Καρπενησιώτη στο Τρικεριώτη. Η σήραγγα αυτή θα κατασκευασθεί πιθανότατα με τη Μέθοδο ΝΑΤΜ, με ελεγχόμενες εκρήξεις, και προσωρινά μέτρα υποστήριξης, ενώ η μόνιμη επένδυση θα κατασκευαστεί σε επόμενη φάση.
3. Αγωγός Πτώσεως. Ο αγωγός αυτός θα επιτρέπει στο νερό να πέφτει, από την έξοδο της σήραγγας στην πλαγιά του βουνού, αρκετές δεκάδες μέτρα χαμηλότερα, στον Σταθμό που θα βρίσκεται στο ύψος του ποταμού.
4. Σταθμός Παραγωγής Ενέργειας. Θα κατασκευασθεί στις όχθες του ποταμού Τρικεριώτη και θα φιλοξενεί τους στροβίλους που θα γυρνούν με τη δύναμη του νερού που πέφτει μέσω του Αγωγού Πτώσεως, τις γεννήτριες παραγωγής ρεύματος και τους μετασχηματιστές.
5. Δίκτυο μεταφοράς ενέργειας. Το δίκτυο αυτό αποτελείται από μια σειρά από στύλους ΔΕΗ που θα μεταφέρουν την παραγόμενη ενέργεια, προς το κοντινότερο δίκτυο μεταφοράς της ΔΕΗ.
6. Οδοί Πρόσβασης. Για την μεταφορά των ογκωδών μηχανημάτων κατασκευής, υλικών και εξοπλισμού των εγκαταστάσεων, αλλά και για την πρόσβαση στις εγκαταστάσεις, τόσο κατά την κατασκευή όσο και για τη λειτουργία του Έργου, θα χρειαστεί η κατασκευή οδών, κάποιοι απ’ τους οποίους θα είναι σε παρθένο φυσικό τοπίο.
Οι παραπάνω επεμβάσεις έχουν σίγουρα περιγραφεί στην Προκαταρκτική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που είναι πλέον υποχρεωτική σε κάθε τέτοιο έργο. Αυτά που δεν γράφονται συνήθως είναι οι πρόσθετες επεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον που γίνονται από τους εργολάβους, λόγω έλλειψης επίβλεψης από πλευράς του δημοσίου, στην τήρηση των περιβαλλοντικών όρων.
Τέτοιες επεμβάσεις είναι για παράδειγμα το μπάζωμα των βουνοπλαγιών και της κοίτης των ποταμών, από τους χωματισμούς του Έργου. Συνήθης πρακτική των εργολάβων είναι αντί να μεταφέρουν τα προϊόντα των εκσκαφών τους σε κάποιο εγκεκριμένο χώρο απόθεσης πιο μακριά, να τα σπρώχνουν προς το ποτάμι, γεμίζοντας με μπάζα τόσο την πλαγιά όσο και την κοίτη του ποταμού (φωτό)
Δεν γράφονται επίσης στις περιβαλλοντικές μελέτες, γιατί δεν μπορούν να εκτιμηθούν από τον κάθε ιδιώτη μελετητή, το πόσο μεγάλος είναι ο φυσικός πλούτος και το οικοσύστημα της περιοχής και πόσο αυτά θα διαταραχτούν.
Έχουν εκτιμηθεί από κανέναν ειδικό, οι «Μαίανδροι του Τρικεριώτη» (φωτό), ο πανέμορφος αυτός φυσικός σχηματισμός, όπου το ποτάμι φιδογυρίζει ανάμεσα στις ψηλές βουνοκορφές, λίγο πριν ενωθεί με τον Κρικελοπόταμο για να φτιάξουν τον Τρικεριώτη; Για να απολαμβάνουν το συγκεκριμένο θέαμα οι επισκέπτες, έχει κατασκευασθεί ένα όμορφο ξύλινο παρατηρητήριο κοντά στο δρόμο.
Δεν αναφέρουν επίσης πως κάποια σημεία των ποταμών αποτελούν αξιοθέατα και σημεία συγκέντρωσης των επισκεπτών μιας περιοχής. Πόσοι και πόσοι από τους επισκέπτες της περιοχής, στο δρόμο για το προσκύνημα στη Παναγία την Προυσιώτισα, δεν σταματούν στα Πατήματα της Παναγιάς, στο Κλειδί, που ο δρόμος στην ουσία κρέμεται πάνω απ’ τον Καρπενησιώτη ή στη γέφυρα στα Διπόταμα, για ν’ αγναντέψουν το μεγαλοπρεπές φαράγγι του Τρικεριώτη; Θα τους πει κανείς πως στα Πατήματα θα μπορούν πλέον να βλέπουν και το εργοτάξιο του Έργου; Θα τους πει μήπως κανείς πως δεν χρειάζεται πια να σταματούν στο Κλειδί να χαζέψουν το άλλοτε πολύβουο ποτάμι, αφού θα έχει ήδη χαθεί στη σήραγγα πιο πάνω; Θα τους πει επίσης κανείς πως τα νερά στο φαράγγι του Τρικεριώτη θα πέσουν στο ελάχιστο, αφού τα νερά του Καρπενησιώτη θα έχουν εκτραπεί;
Δε αναφέρονται τέλος οι διάφορες δραστηριότητες που γίνονται στην περιοχή και οι οποίες επηρεάζονται από το Έργο. Τουριστικές δραστηριότητες όπως πεζοπορική διάσχιση του ποταμού (river trekking - canyoning), κατάβαση ποταμού με καγιάκ ή βάρκες (rafting), ψάρεμα.
Δεν γνωρίζουν πως σ’ όλο τον Καρπενησιώτη, από το Γάβρο και κάτω, γίνονται καταβάσεις με καγιάκ, από Έλληνες και ξένους καγιάκερς; Ή μήπως πως σ’ όλο τον Τρικεριώτη (όσο κομμάτι έμεινε τέλος πάντων, αφότου πλημμύρισε απ’ τη λίμνη των Κρεμαστών) γίνονται καταβάσεις με βάρκες όλο το χρόνο, δίνοντας την ευκαιρία σε ανθρώπους όλων των ηλικιών να χαρούν το ποτάμι, λόγω της ήπιας δυσκολίας του; Το rafting στον Τρικεριώτη είναι συνδεδεμένο με τον τουρισμό στην Ευρυτανία.
Μαζί με τον Εύηνο και το Βοϊδομάτη, ήταν τα ποτάμια που προσέλκυαν τους περισσότερους επισκέπτες όλα αυτά τα χρόνια. Μετά την κατασκευή του φράγματος του Ευήνου, τα νερά στο ποτάμι λιγόστεψαν και οι επισκέψεις μειώθηκαν δραματικά. Οι εταιρείες που έκαναν rafting στο ποτάμι έχασαν τους περισσότερους πελάτες τους και οι πιο πολλές έκλεισαν. Τα ξενοδοχεία και οι ταβέρνες είδαν τις επενδύσεις τους να καταρρέουν. Θα δούμε μήπως την ιστορία να επαναλαμβάνεται και στην Ευρυτανία; Γιατί ο Βοϊδομάτης, στο νομό Ιωαννίνων, εκτός από το χάρισμα των πηγαίων και καθάριων νερών όλο το χρόνο, έχει και την προστασία του Εθνικού Δρυμού. Αντίθετα η Ευρυτανία, με τόσες φυσικές ομορφιές, δεν έχει καμιά θεσμική προστασία.
Εκτός από τον Καρπενησιώτη, δεκάδες υδροηλεκτρικά έργα σχεδιάζονται και έχουν ήδη πάρει θετικές γνωμοδοτήσεις, στον Τρικεριώτη, τον Κρικελοπόταμο, τον Αγραφιώτη και τους παραποτάμους του, τον Άσπρο του Ταυρωπού, τον Πετριλιώτη και τον πατέρα όλων τον πολύπαθο Αχελώο, ο οποίος ήδη μετρά τρία μεγάλα ΥΗΕ (Καστράκι, Κρεμαστά, Στράτο), δυο σε αποπεράτωση (Μεσοχώρα, Συκιά), ένα σε κατασκευή (Αυλάκι), ενώ περιμένει με αγωνία και το μέλλον της εκτροπής του στη Θεσσαλία…
Επίλογος
Δε λέμε όχι στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Λέμε όχι στην καταστροφή των λιγοστών παρθένων φυσικών περιοχών για την κατασκευή Έργων ΑΠΕ. Λέμε όχι στην ενεργειακή εκμετάλλευση ποταμών που είτε αποτελούν τουριστικούς προορισμούς ή κάλλιστα θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν τουριστικά, αναδεικνύοντας το περιβάλλον και προστατεύοντάς το.
Λέμε πως οι θέσεις ενεργειακής εκμετάλλευσης πρέπει να προκύπτουν όχι μόνο βάσει ενεργειακών και οικονομικών δεδομένων, αλλά σε συνδυασμό με τα σχέδια ανάπτυξης της κάθε περιοχής. Οι τοπικές κοινότητες πρέπει να έχουν λόγο στα όποια σχέδια, αλλά και η πολιτεία με τις Υπηρεσίες της πρέπει να εξασφαλίζει την κοινή μας περιουσία και την κληρονομιά των παιδιών μας, που δεν είναι άλλη από τη Φύση.
Οι Φίλοι των Ποταμών θα είμαστε εδώ, ενεργά συμμέτοχοι στην προσπάθεια διάσωσης του Καρπενησιώτη και όλων των άλλων πλεύσιμων και τουριστικά αξιοποιήσιμων ποταμών.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΑΙΔΙΑ.ΤΟ ΑΡΘΟ ΣΑΣ ΜΕ ΒΟΗΘΗΣΕ ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΥ.Γ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΑ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΚΑ ΛΑΘΗ